LUZ – recenzja

Zastanawialiście się kiedyś, gdzie podziało się niemieckie kino grozy? Potraficie wymienić chociaż jedną produkcję z ostatnich kilku – a nawet kilkunastu – lat? To zaskakujące, przecież horror swoimi korzeniami sięga właśnie niemieckiego ekspresjonizmu, tymczasem gdzieś po drodze zupełnie zaniknął. Na HBO GO pojawiła się jednak ostatnio bardzo ciekawa propozycja od Tilmana Singera, który swoim debiutem składa hołd horrorowi lat 70. i 80.

Na przestrzeni dziejów kina wymienić można kilka tytułów od naszych zachodnich sąsiadów, które wyjątkowo mocno wpłynęły na kształtowanie się obrazowania filmowej grozy. Do tych najbardziej charakterystycznych należą niewątpliwie produkcje z lat 20. jak Gabinet doktora Caligariego Roberta Wienego czy Nosferatu – symfonia grozy Friedricha Wilhelma Murnaua (który ze względu na brak praw autorskich do powieści Stokera przeniósł historię hrabiego Draculi na ekran pod zmienionym tytułem). Do tej samej opowieści powrócił niespełna sześćdziesiąt lat później Werner Herzog, który z niesamowitą wrażliwością ukazał smutek i samotność wampira skazanego na niekończącą się udrękę targających nim żądz. Tym samym Herzog wyniósł opowieść grozy do rangi psychologicznego kina artystycznego.

Isabelle Adjani – u Herzoga grająca Lucy, ofiarę wampira – dwa lata później wystąpiła w niezmiernie wymagającej roli u Andrzeja Żuławskiego. Opętanie to jedno z najbardziej intensywnych, rozdygotanych doświadczeń filmowych, które w dziejach kina odbiło się szerokim echem. Nakręcone w Berlinie, choć pierwotnie w Niemczech zakazane. I dla Tilmana Singera niewątpliwie była to jedna z największych inspiracji przy pracy nad jego debiutem. Luz to trwające nieco ponad godzinę dziełko, które jawi się przede wszystkim jako hołd dla kina eksploatacji. Tytułowa bohaterka jest młodą chilijską taksówkarką wplątaną w niecodzienny bieg wydarzeń. Zarys sytuacji przytacza nam pewna tajemnicza kobieta, która o pomoc prosi poznanego w barze psychiatrę.

Zobacz inne

DRAMAT – recenzja

LARA – recenzja

MANK – recenzja

ELEGIA DLA BIDOKÓW – recenzja

Z filmem Żuławskiego Luz łączy przede wszystkim teatralność. To dzieło, które z powodzeniem można by przenieść na deski teatru. Najlepszym przykładem jest scena przesłuchania – oś, wokół której Singer nakreślił cały scenariusz. Taksówkarka zostaje poddana hipnozie i w obecności doktora Rossiniego, policjantki oraz zamkniętego w kantorku tłumacza, odtwarza przebieg wypadku. Paradoksalnie to właśnie postać tłumacza staje się swego rodzaju punktem odniesienia dla widza, sposobem na pokierowanie jego odczuciami. Zabieg wprowadzenia pośrednika między bohaterami okazał się świetnym pomysłem. Na twarzy mężczyzny odzwierciedla się cały wachlarz bardzo ludzkich emocji – rekompensuje to brak możliwości utożsamienia się z pozostałymi bohaterami.

Jest w filmie Tilmana także coś niezwykle erotycznego. Jak reżyser sam przyznaje, jego dzieło można traktować jako opowieść o niszczących żądzach, toksycznej relacji, w której strony traktują się przedmiotowo. To element widoczny u Żuławskiego, ale także i jednego z najważniejszych autorów kina eksploatacji, Davida Cronenberga. Kanadyjczyk to zresztą twórca lubujący się w tematyce psychoanalitycznej, której w Luz nie brakuje: począwszy od pojawienia się postaci psychiatry-terapeuty, przez hipnozę czy wątek opętania, a kończąc na (wypieranej?) seksualności wychowanki katolickiej szkoły.

Elektryzujący erotyzm bijący z ekranu to też w dużej mierze zasługa świetnego aktorstwa. Janowi Bluthardtowi w roli doktora Rossiniego w bardzo przekonujący sposób udało się uchwycić dwuznaczność jego postaci; pozostali aktorzy drugoplanowi również poradzili sobie dobrze i wykreowali przekonujące obrazy bohaterów zatopionych gdzieś w nie do końca sprecyzowanej przeszłości. Niestety, najsłabszym punktem filmu okazuje się być główna bohaterka. Mam wrażenie, że Luz nieco nie przystaje do całości, jest nazbyt współczesna.

Debiut Singera nakręcony został na taśmie 16 mm z wykorzystaniem efektów przywodzących na myśl doświadczenia ery VHS-u. Estetyzujące kadry i elektroniczna muzyka Simona Waskowa dają pozór, że do czynienia mamy z zapomnianym klasykiem sprzed kilkudziesięciu lat. Film robi większe wrażenie, gdy zdamy sobie sprawę, że nakręcony został praktycznie bez żadnego budżetu, przy wykorzystaniu szkolnego sprzętu, jako studencki projekt w szkole artystycznej (nie filmowej!), raczej bez aspiracji dystrybucyjnych. Tym bardziej warto więc przymknąć oko na ewentualne zgrzyty. 

film dostępny na: HBO GO