NEVER, RARELY, SOMETIMES, ALWAYS – recenzja

Festiwal Nowe Horyzonty trwa w najlepsze. Wrocław po raz kolejny gości widzów po uszy zakochanych w kinie, którzy przybyli z całej Polski, żeby przedpremierowo obejrzeć hity z największych zagranicznych festiwali, m.in. Cannes, Berlina i Wenecji. Atmosfera z każdym dniem jest coraz gorętsza; spory i dyskusje trwają w najlepsze. Nie brakuje objawień i rozczarowań, skrajnych opinii, łez wzruszenia czy wymownej ciszy po seansach. Klub Festiwalowy Arsenał pęka w szwach i mało kto przejmuje się tym, że jutro trzeba wcześnie wstać, aby wklikać się na wymarzony seans.

Tak zapewne byłoby, gdyby nie koronawirus. Nowe Horyzonty przełożono na listopad, nie odbył się Festiwal w Cannes; z tygodnia na tydzień przesuwane są długo wyczekiwane premiery. Kina z trudem wstają z kolan, ratując się powtórkami sprzed pandemii, tematycznymi DKFami czy puszczanymi od czasu do czasu wybitnymi klasykami. Środek ciężkości siłą rzeczy przeniósł się na portale streamingowe, które nadal trzymają rękę na kinofilskim pulsie. Pisanie o kinowych czy festiwalowych premierach stało się w pewnym sensie anachroniczne, wywołując wrażenie zamknięcia w ochronnym skafandrze. Z drugiej jednak strony rodzi się potrzeba uruchomienia w sobie wstecznej wrażliwości, prezentowania filmów, które najprawdopodobniej w najbliższym czasie mielibyśmy okazję obejrzeć.

Na jednym z ostatnich festiwali filmowych, Berlinale, jury przyznało Srebrnego Niedźwiedzia amerykańskiej reżyserce Elizie Hittman za Never, Rarely, Sometimes, Always. Bohaterką filmu jest nastoletnia Autumn (w tej roli debiutująca Sidney Flanigan), która dowiaduje się, że będzie miała dziecko. Chłopacy z jej rocznika oraz opiekun (ojciec?) szydzą z niej na każdym kroku; nie może też liczyć na wyrozumiałość matki. Podejmuje więc decyzję o usunięciu niechcianej ciąży. Kiedy metody wyszukane w Internecie zawodzą, postanawia udać się w podróż do odległej od swojego miejsca zamieszkania kliniki aborcyjnej. Towarzyszy jej przyjaciółka, Skyler (również debiutująca Talia Ryder).

Zobacz inne

Filtry AR w filmie i na Instagramie – kto je robi w Polsce?

10 marca 2023

DRAMAT – recenzja

INFLUENCER – recenzja [6. Splat!FilmFest]

LUTY – recenzja [MFF Nowe Horyzonty 2020]

Fabuła filmu Hittman od razu przywodzi na myśl arcydzieło rumuńskiej nowej fali, nagrodzone Złotą Palmą 4 miesiące, 3 tygodnie i 2 dni Cristiana Mungiu. Mimo że pokoje hotelowe zastąpiły sterylne gabinety, a za dokonanie aborcji nie trzeba płacić własnym ciałem, niektóre kwestie pozostają niepokojąco aktualne. Ograniczone środki finansowe, brak wsparcia oraz strach przed napiętnowaniem ze strony najbliższych. Przede wszystkim jednak przeszłość naznaczona przemocą psychiczną i seksualnymi wymuszeniami, noszącymi znamiona gwałtu.

Kluczowym momentem w filmie jest wywiad przeprowadzony przez psycholożkę: „Partner ci zagrażał albo cię zastraszał? Nigdy, rzadko, czasami, zawsze”, „Partner cię uderzył, spoliczkował lub ranił fizycznie? Nigdy, rzadko, czasami, zawsze”, „Czy kiedykolwiek ktoś cię zmusił do czynu seksualnego? Tak, nie”. Reżyserka kieruje kamerę na twarz bohaterki na jednym, sadystycznie długim ujęciu. Widzimy, jak twarz bohaterki zmienia się ze zwykłej wstydliwości w zmieszanie, które następnie przeradza się w emocjonalną implozję. Spokojnie powtarzane przez terapeutkę rzeczowe pytania niezamierzenie zamieniają się w trudny do zniesienia nacisk. Cały ból, którego doświadczyła Autumn, wyrażony zostaje za pomocą tych kilku wyrazów zawartych w tytule.

Hittman często potrzebuje jedynie kilku spojrzeń bohaterek, żeby zawrzeć całą paletę skrywanych emocji. Wystarczy jej jedno zbliżenie na dłonie, a już wiemy, że między nimi rodzi się coś więcej niż tylko zwykła przyjaźń. Przemyślane w najdrobniejszym szczególe kadry w połączeniu z rzadko spotykanym u debiutantów ogromnym wyczuciem aktorskim oraz doskonałym uchem do dialogów tworzą niezwykle naturalny obraz dorastających nastolatek.

Reżyserka z wnikliwością dokumentalistki kreśli młodzież niczym Harmony Korine w Dzieciakach czy Richard Linklater w Slackerze. Udowodniła to już w dostępnym na Netlixie Beach Rats, z doskonałą kreacją Harrisa Dickinsona w roli chłopaka poszukującego swojej tożsamości seksualnej. W obu przypadkach podjęła tematy sporne, jakby żywcem wyjęte z tegorocznej debaty prezydenckiej, sygnowanej logiem Telewizji Polskiej. W jej filmach nie ma jednak ani grama stronniczości; prostych, tabloidowych deklamacji czy walki o wartości. Zamiast tego zwraca uwagę na często ledwo dostrzegalną, wszechobecną przemoc mężczyzn w stosunku do młodych kobiet. Przemoc często nieodwracalnie wpisaną w ich naturę. Począwszy od niewybrednych uwag rówieśników i nieustannych docinków opiekuna, przez akty ekshibicjonizmu w środkach komunikacji i mobbing, kończąc na pozornie nieszkodliwym oferowaniu pomocy finansowej w zamian za pocałunek.

Never, Rarely, Sometimes, Always zapewne nie stanie się orężem w walce o prawo do aborcji ani manifestem feministycznym. Z całą pewnością jednak to właściwy moment na wejście do polskich kin i zamknięcie ust wszystkim tym, którzy uważają, że w czasie pandemii równouprawnienie i tolerancja przestają być istotnymi kwestiami.